Rak wątroby to poważna choroba, która rozwija się stopniowo, często przez długi czas nie dając wyraźnych objawów. Niestety, z tego powodu bywa diagnozowany zbyt późno, co znacząco utrudnia leczenie i wpływa na rokowania pacjentów. Wczesne wykrycie nowotworu wątroby jest bardzo ważne dla skutecznej terapii, dlatego nowoczesne metody diagnostyczne, takie jak testy krwi na raka wątroby, stanowią przełom w medycynie, pomagając wielu pacjentom w pokonaniu choroby. Z tego artykułu dowiesz się co to jest rak wątroby? Jak powstaje? Czym się objawia? Jak go badać? I jak leczyć?
Co to jest rak wątroby?
Rak wątroby to nowotwór złośliwy, który rozwija się w komórkach wątroby. Najczęściej występującą postacią jest rak pierwotny wątroby (hepatocellular carcinoma, HCC), który powstaje bezpośrednio w tkance wątroby. Rak wtórny (przerzutowy) z kolei pojawia się w wyniku przerzutów z innych narządów objętych nowotworem, takich jak jelito grube, płuca czy piersi.
Rak wątroby – statystyki
Niestety obserwujemy na całym świecie wzrost liczby zachorowań i zgonów spowodowanych rakiem wątroby. W Polsce w 2021 1362 osoby dowiedziały się o tym, że chorują na nowotwór wątroby. W tym samym roku zmarło z tego powodu 2095 osób[1] – to tyle, ile zamieszkuje niektóre miejscowości w Polsce. Oznacza to, że statystycznie każdego roku tracimy całą taką miejscowość tylko z powodu raka wątroby.
Prognozy na najbliższe lata również nie wyglądają optymistycznie. Liczba zachorowań i zgonów spowodowanych rakiem wątroby i dróg żółciowych będzie się zwiększać.[2]
Przyczyny raka wątroby
Rak wątroby jest w krajach zachodnich najczęściej spowodowany zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu C, który powoduje także marskość wątroby. [3] Lekarze dostrzegają jednak, że coraz częściej nowotwór wątroby powodują także niewirusowe choroby wątroby jak np. stłuszczenie wątroby związane z alkoholem i zaburzeniami metabolicznymi. [4]
Wśród czynników zwiększających ryzyko wystąpienia raka wątroby wyróżnia się:
- Marskość wątroby – najczęściej spowodowana przewlekłym zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu B (HBV) lub typu C (HCV)..
- Nadmierne spożycie alkoholu – prowadzi do uszkodzenia komórek wątroby i rozwoju marskości.
- Nadwaga i otyłość: Otyłość zwiększa ryzyko rozwoju stłuszczenia wątroby, które może prowadzić do stanu zapalnego, a w konsekwencji do marskości i raka wątroby.
- Cukrzyca typu 2: Choroby metaboliczne, w tym cukrzyca, mogą prowadzić do stłuszczeniowego zapalenia wątroby, co zwiększa ryzyko nowotworu.
- Długotrwała ekspozycja na toksyny: Afla-toksyny, produkowane przez pleśnie, mogą przyczyniać się do uszkodzeń wątroby i rozwoju raka. Narażeni na nie są głównie mieszkańcy regionów, gdzie pożywienie jest przechowywane w złych warunkach.
- Choroby metaboliczne jak np. hemochromatoza.
- Palenie papierosów – spowodowane tym, że wiele związków rakotwórczych z dymu papierosowego musi być zmetabolizowane przez wątrobę.
- Rak wątroby w rodzinie – jeżeli u bliskich występował rak wątroby, zwiększa to ryzyko wystąpienia nowotworu. (Połączenie raka wątroby w wywiadzie rodzinnym i markerów zapalenia wątroby typu B/C w surowicy wiąże się z ponad 70-krotnie podwyższonym ryzykiem raka wątroby[5])
Jak uniknąć raka wątroby?
Jak widać wyżej, na niektóre z czynników zwiększające ryzyko wystąpienia raka wątroby możemy mieć wpływ. Możemy podejmować konkretne działania takie jak np.:
- szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B,
- unikanie nadmiernego spożycia alkoholu i papierosów,
- zdrowa dieta – redukcja nadwagi, leczenie otyłości,
- zdrowy trybm życia – pamiętanie o aktywności fizyczniej
- pamiętać o regularnych badaniach przesiewowych (zwłaszcza u osób chorych na marskość wątroby, zapalenie wątroby typu B lub C, stłuszczenie wątroby, cukrzycę typu 2)
Rak wątroby – objawy – co może nas zaniepokoić?
Rak wątroby to bardzo podstępna choroba, która we wczesnych stadiach może nie powodować żadnych objawów.
Około 40% raka wątroby przez długi czas przebiega bezobjawowo, co uniemożliwia wykrycie nowotworu w przypadku niewykonywania badań obrazowych.[6]
Dlatego tak ważna jest profilaktyka i regularne badania, zwłaszcza u osób z grupy ryzyka.
Wśród objawów, które mogą pojawić się w przypadku raka wątroby są m.in.:
- Ból w prawej górnej części brzucha – uczucie dyskomfortu lub ucisku w okolicy wątroby (pod żebrami).
- Żółtaczka – zażółcenie skóry i białek oczu.
- Utrata wagi i brak apetytu – gwałtowna utrata masy ciała, szczególnie gdy nie jest związana z celowym odchudzaniem czy innymi czynnikami (jak np. stres).
- Zmęczenie – stałe uczucie zmęczenia, nawet po odpoczynku.
- Wzdęcia i powiększenie obwodu brzucha – wynikające z gromadzenia się płynu (wodobrzusze).
W przypadku zauważenia u siebie jakichkolwiek niepokojących objawów, konieczna jest konsultacja lekarska i wykonanie dodatkowych badań!
Rokowania raka wątroby – dlaczego wczesne wykrycie nowotworu jest tak ważne?
Rak wątroby, w szczególności jego najczęstsza postać – rak pierwotny wątroby (HCC), często rozwija się bezobjawowo. W momencie pojawienia się pierwszych objawów choroba jest już zazwyczaj zaawansowana. Regularne badania mogą jednak pomóc wykryć zmiany we wczesnym stadium, co znacząco zwiększa szanse na skuteczną terapię.
Przy guzach wykrytych odpowiednio wcześnie przeżycie 5-oletnie wynosi nawet 90%., podczas gdy choroba wykrywa w bardzo rozwiniętym stadium powoduje średnie przeżycie od 3 do 4 miesięcy.[7]
Diagnostyka raka wątroby
Podejrzenie raka wątroby najczęściej wykrywa się przy badaniu USG. W przypadku zauważenia drobnych zmian ogniskowych (poniżej 1 cm), powtarza się badanie USG nie rzadziej niż co 4 miesiące, aby na bieżąco monitorować, czy zmiany nie powiększają się. Jeżeli zaobserwowana zmiana ma powyżej 1 cm zaleca się przeprowadzanie dokładniejszego badania obrazowego – rezonansu lub tomografii komputerowej, które może potwierdzić, czy jest do rak wątrobokomórkowy. Jeżeli nadal brak takiej pewności wykonuje się inwazyjne badanie – biopsję gruboigłową, która pokazuje dokładniej co to za zmiany.
Nowej generacji badanie na raka wątroby z próbki krwi
Sporą trudnością jest wykrywanie niewielkich zmian w badaniach obrazowych. W przypadku niewielkich guzków o wielkości od 1 do 2 cm samo poleganie na technikach obrazowych pozwoliłoby przeoczyć rozpoznanie HCC nawet w 38% przypadków. [8] Jak zauważają inni badacze, badania zmian poniżej 2 cm “powinny być jednak przeprowadzane przy użyciu najnowocześniejszego sprzętu i odczytywane radiologów z dużym doświadczeniem w radiologii wątroby. [9]
W odpowiedzi na rosnącą potrzebę wczesnej diagnostyki, nowoczesna medycyna opracowała testy z krwi, które mogą wykrywać zmiany sugerujące rozwój raka wątroby na bardzo wczesnym etapie. Takie badania są szczególnie przydatne dla osób, które chcą z dużą skutecznością monitorować swoje zdrowie regularnie, bez potrzeby hospitalizacji.
Jak działa test genetyczny na raka wątroby z krwi?
Test z krwi na raka wątroby to nowoczesna metoda, która pozwala na szybkie wykrycie zmian w wątrobie, dając pacjentom szansę na wczesne podjęcie leczenia. Jest to możliwe dzięki zbadaniu metylacji DNA genów, które są przejawem nowotworów wątroby już na wczesnym etapie. Do badania pobierana jest próbka krwi, jak przy morfologii. Nie potrzeba wcześniej żadnych przygotowań. Pracujemy nad tym, aby badanie było dostępne dla pacjentów w Polsce. Więcej informacji już wkrótce pojawi się tutaj: test na raka wątroby z krwi.
Źródła:
- [1] https://onkologia.org.pl/sites/default/files/publications/2024-01/0_krn-2023-book-2024-01-22.pdf
- [2] Cancer Tomorrow | IARC – https://gco.iarc.who.int Data version: Globocan 2022 (version 1.1) – 08.02.2024
- [3] Maciej Krzakowski, Jarosław Reguła, Halina Cichoż-Lach, Andrzej Cieszanowski, Barbara Górnicka, Michał Grąt, Marek Hartleb, Krzysztof Korzeniowski, Maciej Krzakowski, Tomasz Kubiatowski, Joanna Podgórska, Piotr Potemski, Grzegorz Rosiak, Tomasz Stokłosa, Benedykt Szczepankiewicz, Michał P. Wasilewicz, Tadeusz Wróblewski, Piotr Wysocki, Krzysztof Zieniewicz, Wytyczne postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w raku wątrobowokomórkowym. Onkologia w praktyce klinicznej, t 8, nr 2 (2022), źródło: https://journals.viamedica.pl/onkologia_w_praktyce_klin_edu/article/view/88324/75468 Singal, A.G., Kanwal, F. & Llovet, J.M. Global trends in hepatocellular carcinoma epidemiology: implications for screening, prevention and therapy. Nat Rev Clin Oncol 20, 864–884 (2023). https://doi.org/10.1038/s41571-023-00825-3
- [5] F. Turati, V. Edefonti, R. Talamini, M. Ferraroni i inni. Family history of liver cancer and hepatocellular carcinoma. „Hepatology”. 55 (5), s. 1416–1425, May 2012. DOI: 10.1002/hep.24794. PMID: 22095619.
- [6] Krzakowski M., et. Al., Rak wątrobowokomórkowy – rozpoznanie i leczenie, Onkologia w praktyce klinicznej, tom 5, nr 4, 2009, żródło: https://journals.viamedica.pl/oncology_in_clinical_practice/article/download/9255/7875, dostęp: 29.10.2024
- [7] Novel advancements in the management of hepatocellular carcinoma in 2008, Llovet, Josep M. et al., Journal of Hepatology, Volume 48, S20 – S37
- [8] J. Bruix, M. Sherman. Management of hepatocellular carcinoma. „Hepatology”. 42 (5), s. 1208–1236, Nov 2005. DOI: 10.1002/hep.20933. PMID: 16250051.Roskams, M. Kojiro. Pathology of early hepatocellular carcinoma: conventional and molecular diagnosis. „Semin Liver Dis”. 30 (1), s. 17–25, Feb 2010. DOI: 10.1055/s-0030-1247129. PMID: 20175030.
- [9] J. Bruix, M. Sherman. Management of hepatocellular carcinoma. „Hepatology”, op. cit.