Pon - Pt: 7:00-19:00
Weekendy i święta: 9:00-17:00
Eksperci na naszej infolinii chętnie odpowiedzą na wszystkie Twoje pytania związane z badaniami lub Twoim problemem. Zadzwoń
Napisz maila:
biuro@testdna.pl
Sprawdź placówkę w Twoim mieście:
www.testdna.pl/punkty-pobran/
Niezdiagnozowana celiakia czyli trwała nietolerancja glutenu (białka zawartego w zbożach) jest częstą przyczyną problemów z płodnością zarówno u kobiet jak i mężczyzn oraz powikłań w trakcie ciąży i połogu. Jak pokazują badania, aż 95% chorych nie wie o tym że ma celiakię, co jest powodem licznych komplikacji.
Spis treści
Badania pokazują, że tylko w Unii Europejskiej żyje około milion osób z niezdiagnozowaną celiakią (trwałą nietolerancją glutenu). Ta liczba wynika z tego, że większość chorych nie odczuwa żadnych dolegliwości ze strony układu pokarmowego, a te są zwykle kojarzone z celiakią. Zamiast nich pojawiają się natomiast problemy endokrynologiczne (np. niedoczynność czy nadczynność tarczycy), depresja, epilepsja, problemy stomatologiczne czy hematologiczne. Wśród nich jest też wiele kobiet, u których celiakia objawia się w postaci problemów z płodnością oraz kobiety z komplikacjami w przebiegu ciąży.
Brak szybkiej diagnozy jest o tyle poważnym problemem, że bardzo często celiakia „aktywuje się” w okresie młodości czyli wtedy, gdy zakładamy rodziny i planujemy potomstwo. Tymczasem pacjent dowiaduje się o swojej chorobie dopiero po wielu latach bezskutecznego leczenia. W tym czasie celiakia prowadzi do wyniszczenia organizmu i część uszkodzeń, które wywołała choroba może być już nieodwracalna.
Mechanizm, który prowadzi do zaburzeń płodności u osób z trwałą nietolerancją glutenu nie jest do końca poznany, jednak prawdopodobnie chodzi o niedobory pokarmowe, jakie powoduje choroba.
Właściwe odżywienie organizmu jest niezwykle ważne dla poczęcia dziecka oraz szczęśliwego donoszenia ciąży. Brak podstawowych składników odżywczych takich jak cynk, selen, kwas foliowy czy żelazo może znacznie utrudniać zajście w ciążę i prowadzić do wielu komplikacji. W przypadku osób z nieleczoną celiakią suplementacja nic nie pomoże. Wiele osób myśli, że wystarczy zażyć tabletkę lub dwie, a problemy ustąpią. Nic bardziej mylnego. Osoby z nieleczoną celiakią mają zniszczone jelita, przez co nie przyswajają ani witamin z pożywienia ani z suplementów. Co gorsza badania kontrolne parametrów krwi mogą nie wykazać nieprawidłowości jeśli przyjmujemy suplementy. Witaminy będą bowiem obecne w krwioobiegu ale nie będzie ich w tkaniach. Samo posiadanie witamin we krwi nic natomiast nie zmienia.
Nieleczona celiakia obniża płodność młodych kobiet o 40% (w porównaniu z populacją kobiet zdrowych). Co ciekawe, badania wykazują również, że trwała nietolerancja glutenu często skraca także sam okres płodności! Pierwsza miesiączka może wystąpić 1-2 lata później niż u zdrowych kobiet, natomiast menopauza – nawet 5 lat wcześniej.
Chore na celiakię kobiety częściej doświadczają też zaburzeń miesiączkowania (wtórny brak miesiączki) i owulacji. Zaburzenia płodności przy celiakii mogą wiązać się m.in. z niedoborami cynku, które zmniejszają wydzielanie FSH i LH (hormonów mających wpływ na dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych i przebieg owulacji). Nie bez znaczenia są też często obecne przy celiakii anemia (obniża transport tlenu do macicy i jajników) czy niedobory wapnia (zaburzające gospodarkę hormonalną). Zaburzona flora bakteryjna jelit pociąga za sobą także zaburzenia flory bakteryjnej i pH pochwy (związane z częstszymi infekcjami intymnymi).
Mało kto zdaje sobie sprawę, że nieleczona celiakia może wywoływać hipogonadyzm, dysfunkcje seksualne (m.in. impotencję czy spadek libido), zaburzenia hormonalne oraz niekorzystnie wpływać na jakość nasienia. Aż u 25% mężczyzn z celiakią obserwuje się hiperprolaktynemię, może występować ponadto oporność tkanek na androgeny czy podwyższone stężenie hormonu FSH.
Włoscy badacze przeanalizowali nasienie mężczyzn z celiakią. Wyniki okazały się zaskakujące: u 46% panów wykryto teratozoospermię (zbyt niską liczbę prawidłowo zbudowanych plemników), a u 75% – asthenozoospermię (nieprawidłową ruchliwość plemników).
Skąd te problemy przy trwalej nietolerancji glutenu? Przykładowo, niedobory cynku upośledzają funkcje jąder i zaburzają wydzielanie hormonów płciowych, a niedobory selenu – zaburzają proces powstawania i dojrzewania plemników. Przyczyną zaburzeń spermatogenezy może być również niewystarczająca ilość witaminy A.
Nieleczona celiakia aż 10 razy zwiększa ryzyko poronienia, a przeciwciała obecne przy chorobie mogą hamować proces zagnieżdżania zarodka. Schorzenie może powodować również zbyt szybkie zakończenie ciąży (przed 37. tygodniem), stan przedrzucawkowy, wewnątrzmaciczne obumarcie płodu czy krwotok poporodowy. Trwała nietolerancja glutenu niekorzystnie wpływa też na rozwój dziecka, często powodując jego niską masę urodzeniową. Jedne z badań wykazały również, że aż 21% dzieci matek z celiakią po porodzie uzyskało mniej niż 7 punktów w skali Apgar.
Co ważne, u wielu kobiet z celiakią obserwuje się też anemię, która wiąże się nie tylko ze zmęczeniem czy gorszym samopoczuciem. Może ona wywoływać powikłania okołoporodowe, włącznie właśnie z niską masą urodzeniową dziecka i… zwiększeniem ryzyka śmierci kobiety. Anemia utrudnia także gojenie ran i może wywoływać zaburzenia laktacji. To jednak nie wszystko. Badacze wykazali również związek między nieleczoną celiakią a zakończeniem ciąży! W tej grupie ustalono 30% większy odsetek ciąż zakończonych cesarskim cięciem.
W ostatnich czterech dekadach pojawiło się wiele doniesień naukowych łączących problemy z płodnością z nieleczoną celiakią. Naukowcy sugerują wręcz wprowadzenie badań przesiewowych w kierunku celiakii u wszystkich par z niewyjaśnioną bezpłodnością. Stwierdzono bowiem, że wprowadzenie diety bezglutenowej u osób z trwałą nietolerancją glutenu daje szansę na szybkie poprawienie płodności i szczęśliwie donoszoną ciążę.
Opis przypadku
39 letnia kobieta przez jedenaście lat próbowała zajść w ciążę, w tym przez cztery lata podejmowała próby zapłodnienia in vitro. Badania krwi pacjentki w kierunku celiakii wykazały obecność genu HLA DQ2 oraz wysoki poziom przeciwciał przeciwko endomyzium i transglutaminazie tkankowej charakterystycznych dla celiakii. Po przejściu na dietę bezglutenową poprawił się nie tylko stan zdrowia pacjentki ale także doszło do wyrównania wyników serologicznych. Po dwóch latach od postawienia diagnozy kobieta zaszła w ciążę w sposób naturalny i urodziła zdrowe dziecko.
Zdaniem ekspertów:
Testy w kierunku celiakii powinny być włączone do zestawu badań rutynowo zlecanych kobietom w ciąży. Celiakia (najczęściej bez objawów z układu pokarmowego) występuje znacznie częściej niż większość chorób, na które rutynowo bada się kobiety ciężarne, jak: infekcja HIV, toksoplazmoza, kiła czy różyczka. A wcześnie wykryta celiakia pozwoliłaby uniknąć wielu komplikacji związanych z przebiegiem ciąży i rozwojem płodu, jak również poprawiłaby ogólny stan zdrowia wielu kobiet.
Celiakia w przeciwieństwie do wielu innych chorób powodujących bezpłodność może być stosunkowo łatwo leczona – wystarczy włączyć dietę bezglutenową. W większości przypadków po wprowadzeniu ścisłej diety bezglutenowej po 12 miesiącach jej stosowania ryzyko komplikacji ciąży jest takie samo jak w populacji ogólnej.
Jest jednak jedna ważna zasada! Najpierw się badamy, potem przechodzimy na dietę bezglutenową. Dlaczego? Po pierwsze dlatego, że dieta bezglutenowa pomoże tylko tym, którzy nie tolerują glutenu (mają celiakię lub nadwrażliwość na gluten). Pamiętajmy, że dieta bezglutenowa jest jednak dietą eliminacyjną i trzeba w jej przypadku zadbać o to, aby faktycznie dostarczała wszystkich ważnych składników odżywczych. Może też doprowadzić do nadmiernego spożycia arsenu, który kumuluje się w ryżu. Dlatego trzeba ją stosować z rozwagą. Nie ulega jednak wątpliwościom, że osoby, które nie tolerują glutenu osiągną dzięki niej dużą poprawę stanu zdrowia. Inną kwestią jest to, że przechodząc na dietę bezglutenową „na próbę” nigdy nie będziemy wiedzieć, czy faktycznie mamy celiakię czy też nie. Na diecie bezglutenowej nie możemy wykonać części badań ważnych w diagnostyce tej choroby. Pamiętajmy, że w przypadku osób z celiakią dieta bezglutenowa to nie ograniczenie spożycia pieczywa ale bardzo rygorystyczne podejście do codziennego jadłospisu. Nawet śladowe ilości glutenu zawarte np. w przyprawach może doprowadzić do reakcji organizmu i pogorszenia stanu zdrowia.
Podstawą jest wykonanie badania genetycznego (badanie obecności genów DQ2.2, DQ2.5 oraz DQ8). Taki test można zrobić nawet będąc na diecie bezglutenowej. Co ważne badania pokazują, że te same geny mogą też być również związane z nieceliakalną nadwrażliwością na gluten, ponieważ 30-40% osób z tą chorobą także posiada jeden z nich. Jeśli nie masz żadnego z wyżej wymienionych genów celiakia jest w 100% wykluczona. Nigdy nie musisz powtarzać żadnych badań w kierunku tej choroby. Jeśli został u Ciebie stwierdzony chociaż jeden z genów należy wykonać badania serologiczne (przeciwciała przeciwko endomyzium oraz transglutaminazie tkankowej). Obecność takich przeciwciał wskazuje na aktywną chorobę. Brak przeciwciał z kolei oznacza, że obecnie prawdopodobnie nie masz celiakii, ale należy regularnie kontrolować ich poziom ponieważ choroba może się aktywować w dowolnym momencie życia. Niektórzy chorzy na celiakię nie wytwarzają przeciwciał dlatego jeśli masz wątpliwości możesz jeszcze wykonać gastroskopię z biopsją, aby sprawdzić, czy nie doszło do Ciebie do zaniku kosmków jelitowych.
Źródła:
[1] D. Satora, K. Bochen, A. Prystupa, J. Pietraszek-Mamcarz, J. Mosiewicz, J. Schabowski, Celiakia – choroba nie tylko dziecięca, „Family Medicine & Primary Care Review” 2011, 13, 1.
[2] M. Pawlaczyk, S. Milewska, A. Rokowska-Waluch, K. Korzeniowska, Leczenie dietetyczne w celiakii i opryszczkowatym zapaleniu skóry, „Farmacja Współczesna” 2012, 5, s. 10.
[3] H. Giezowska, D. Giezowski, Choroba trzewna – patogeneza, diagnostyka, leczenie i możliwości działań profilaktycznych, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2014, 95 (4), s. 823.
[4] H. Giezowska, D. Giezowski, Choroba trzewna – patogeneza, diagnostyka, leczenie i możliwości działań profilaktycznych, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2014, 95(4), s. 824.
Nietolerancja glutenu badania i nie tylko – dowiedz się więcej:
Spis treści
Artykuły
Badania
Koszyk
